Schrijversgereedschap: variëren in taalgebruik - Mijn Monumentjes

Oprechte aandacht voor jouw verhaal

Schrijversgereedschap: variëren in taalgebruik

Waarschijnlijk heb je het al vaker gehoord of gelezen: variatie in taalgebruik houdt een tekst leesbaar. Met variatie wordt dan bedoeld: afwisseling in woorden (niet steeds dezelfde woorden gebruiken, maar ook eens een synoniem nemen) en afwisseling in zinslengte.

Meestal wordt gezegd dat je dit moet doen. Maar er wordt niet bij verteld hoe je dit kunt doen. In dit blog daarom een aantal praktische tips om variatie aan te brengen in jouw taalgebruik.

Ik begin met het makkelijkste onderdeel: variatie in korte en lange zinnen. Dit onderwerp is het makkelijkst, omdat de meeste mensen hetzelfde probleem hebben. En dat is dat hun zinnen te lang zijn. Wat best logisch is, want wanneer je schrijft ben je bezig je gedachten te ordenen op papier. Je let meer op de inhoud dan op de stijl. Doe dat ook vooral: schrijf je eerst lekker leeg en ga daarna pas schaven aan je tekst.

Hoe verhelp je nu het probleem van te lange zinnen? Heel eenvoudig: lees je tekst over en kijk waar je ‘struikelt’ tijdens het lezen. Struikel je omdat de zin te lang is? Maak er dan 2 zinnen van. Maar let op: overdrijf niet. Sommige lange zinnen kun je gewoon laten staan.

Anders krijg je dit.

Alleen maar korte zinnen.

Dat leest ook niet fijn.                                                    

Het voelt of iemand tegen je schreeuwt.

Dat wil je niet.

Toch?

Maar heb je nu een zin waarvan je halverwege al niet meer weet waar hij eigenlijk over ging, omdat hij zo lang is dat de punt nog nergens te zien is en je tijdens het lezen denkt dat je hem nog eens opnieuw moet lezen, want je bent de draad van het verhaal kwijt en dat is natuurlijk helemaal niet de bedoeling. Hak hem dan in tweeën. Of drieën. Of in het geval van bovenstaande zin: haal hem weg en maak je punt.

 

Dan dat andere onderwerp: afwisseling in woorden. Ook hier geldt weer: je focus op de inhoud van je tekst ervoor zorgt ervoor dat je niet let op de stijl. Dus als jouw tekst over een tuinhuisje gaat, is de kans groot dat het woord tuinhuisje nogal eens valt. Geeft niets: eerst schrijven, dan schaven.

Ook nu lees je jouw tekst nog eens over. Het is daarbij handig om het woord of de woorden die je wel erg vaak gebruikt even te onderstrepen. Dit kan natuurlijk met pen en papier, maar net zo goed op de computer. Gaat het om woorden die een voorwerp aanduiden, ga dan de volgende mogelijkheden langs:

  • Kun je het woord vervangen door een synoniem? (Bv: Het tuinhuisje was erg klein. Het blokhutje was dan ook bedoeld voor 1 persoon)
  • Kun je het vervangen door een lidwoord? (Bv: Het tuinhuisje was erg klein. Het was dan ook bedoeld voor 1 persoon)
  • Kun je het vervangen door een metafoor? (Bv: Het tuinhuisje was erg klein. Het knusse holletje was dan ook bedoeld voor 1 persoon)

Voor personen of dieren kun je bovenstaande mogelijkheden ook langs gaan, alleen wordt het lidwoord dan een persoonlijk voornaamwoord (Bv: Mijn oom was een lieve man. Hij werd nooit boos). Er komt nog een extra variatiemogelijkheid bij als het om personen of dieren gaat:

  • Vervang het woord door een naam (Bv: Mijn buurmeisje was altijd vrolijk. Esther had dan ook een prachtig leven)

 

Variëren in taalgebruik doe je niet alleen met woorden voor voorwerpen, personen of dieren. Er zijn nog twee categorieën woorden waar je goed naar moet kijken:

Stopwoordjes: woorden als dus, meestal, altijd, vaak, even, toen. Dit lijstje is zeker niet volledig, want het verschilt per persoon. De meeste mensen hebben zowel in hun spreektaal als in hun schrijftaal stopwoordjes zitten. Dat hoeven niet dezelfde woordjes te zijn: iemand die vaak ‘weet je wel’ zegt in gesprekken hoeft dit op schrift niet perse te doen, er kan een ander stopwoordje zitten in zijn tekst. Kijk eens goed of er van die simpele woordjes zijn die jij wel erg vaak gebruikt. Negen van de tien keer voegen ze niets toe aan de tekst en kun je ze gewoon weglaten.

Vind je het toch nodig dat ze blijven staan, kijk dan of je verschillende varianten van het woord kunt gebruiken (Bv: voor het woord ‘meestal’: in de meeste gevallen, de meeste keren, over het algemeen enz.)

Voegwoorden: woorden als maar, en, want, omdat, hoewel. Gebruik je deze woorden te vaak, dan wordt je tekst een soort opsomming. Een deel van dit probleem kun je oplossen door zinnen in tweeën te hakken, zodat je geen voegwoord hoeft te gebruiken.

Verder kun je veel van deze voegwoorden ook gewoon weglaten, zowel aan het begin van de zin als halverwege. Bv: Ik heb heel veel zin in ijs. Maar waarom eigenlijk? Het is geen probleem om het woord ‘maar’ in de tweede zin weg te laten. Je tekst wordt er zelfs krachtiger van. Hetzelfde kun je doen halverwege de zin: Ik neem geld mee, want ik ga naar de kapper. Hiervan kun je ook maken: Ik neem geld mee, ik ga naar de kapper. Je hoeft de voegwoorden niet steeds weg te laten, variatie blijft het sleutelwoord: doe het soms wel en soms niet.

Tenslotte kun je eenvoudige voegwoorden vervangen voor wat complexere of andersom. Voorbeelden van wat complexere voegwoorden zijn: terwijl, aangezien, zodat, sinds, zodra, alhoewel, ondanks, ofschoon. Ook nu weer geen volledige lijst, welke voegwoorden passen bij jou en jouw schrijfstijl?

 

Over variëren in taalgebruik valt natuurlijk nog veel meer te zeggen. In dit artikel heb ik de meest praktische tips willen delen. Er is één tip die boven al deze tips uitstijgt. Het is iets dat je altijd moet blijven doen, omdat het er absoluut voor zorgt dat jouw schrijfwerk beter wordt. Ik heb deze tip al veel vaker gedeeld en ik zal het blijven doen:

LEES!!

De beste manier om te leren variëren in taalgebruik is de kunst afkijken bij anderen. Daarnaast zorgt lezen ervoor dat je woordenschat steeds wordt uitgebreid. Je leest woorden die je nog niet kende of woorden die je eigenlijk alweer een beetje vergeten was. Ze kruipen in je hoofd terwijl je leest en hé, verrassing: ze komen eruit als je schrijft!

Veel lees- en schrijfplezier gewenst 😉


 

2 reacties op “Schrijversgereedschap: variëren in taalgebruik”

  1. Asjen van Dijk

    ik heb op deze regenachtige zondagmiddag een paar zonnige vooruitzichten beleefd op een levensboek dat ik vanaf aanstaande donderdag hoop te gaan produceren. Dank voor het aangeboden materiaal. Zal me van pas komen.
    Hartelijk dank, vriendelijke groet
    Asjen van Dijk.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar top
Schrijfkringen

Schrijfkring Tradities en rituelen

Op 13 november 2023 start de schrijfkring Tradities en rituelen: samen met anderen lezen, nadenken en schrijven over het thema Tradities en rituelen. Meedoen? Je bent van harte welkom!

Mijn Monumentjes draait op SYS Platform SYS Platform - Platform voor Coaches & Opleiders