Interview met Jacqueline Raeven

Eerst het verhaal en dan de taal. Deze uitspraak van Jacqueline Raeven laat precies zien waar zij voor staat met haar bedrijf Vederlicht, voor schrijfgeluk. Als schrijver en redacteur begeleidt Jacqueline iedereen die iets moois op papier wil zetten. Of dit nu een levensverhaal is of fictie. Ik sprak met Jacqueline over groeien door te schrijven, over wat een redactieronde kan doen voor je tekst en over nog zoveel meer. Lees dit artikel en maak kennis met een enthousiaste vakvrouw!

 

Wie ben je en wat is jouw achtergrond?

Ik ben Jacqueline Raeven en ik hou van taal! Ik heb in mijn werkzame leven steeds banen gehad waarin taal een belangrijke rol speelde. Toen ik wat meer uitdaging wilde, ben ik de opleiding Communicatie gaan doen. Op een gegeven moment ging mijn man met pensioen en toen vond ik het tijd worden ook met pensioen te gaan. Bovendien wilde ik een boek schrijven.

 

Hoe kwam je erbij om een boek te gaan schrijven?

Ik had de familiegeschiedenis van mijn oom uitgezocht. Hij is geboren in Nederlands-Indië en heeft in zijn vroege jeugd in een jappenkamp gezeten. Zijn ouders spraken niet over die tijd en hij kon het niet uitstaan dat hij er bijna niets van wist. Hij vond het dan ook fantastisch dat ik in zijn familiegeschiedenis dook.

Dat werd een bijzondere zoektocht, waarbij ik op het spoor kwam van een halfzus van mijn oom. Ook kwam ik meer te weten over de grootvader en overgrootvader van mijn oom, die orgelbouwer waren. Ik ontdekte dat er in Nederland een aantal orgels die door hen gebouwd zijn, als Rijksmonument zijn aangemerkt. Ook trof ik in alle stukken die ik van mijn oom gekregen had een visitekaartje aan waarop stond: ‘pianostemmer van Franz Liszt’. Toen was mijn interesse natuurlijk helemaal gewekt en ben ik alles tot op de bodem gaan uitzoeken. Ik kwam in mijn zoektocht zoveel bijzondere elementen tegen, dat ik dacht: hier moet ik een boek van maken.

 

Naast schrijver ben je ook redacteur, hoe is dat zo gekomen?

Tijdens het schrijven van mijn boek merkte ik dat ik ook goed kon redigeren. Ik kreeg namelijk ook wel eens stukken tekst van anderen onder ogen en ik kon ze goed verder helpen met hun teksten. Ik betrapte mezelf erop dat ik dit ontzettend leuk vond om te doen.

Toen mijn boek er eenmaal was, kwamen er verschillende mensen naar me toe die me vertelden dat ze mijn boek in één ruk hadden uitgelezen. Ze vroegen of ik hen ook wilde helpen met het schrijven van hun boek. Zo ben ik erin gerold.

 

En waar sta je nu?

Nu heb ik mijn eigen bedrijf: Vederlicht, voor schrijfgeluk. Ik begeleid op dit moment een aantal mensen met het schrijven van hun boek en ik geef schrijfcursussen voor een groep van 6 tot 8 mensen. Dat ligt nu vanwege Corona even stil, maar ik hoop dat ik dat in het najaar weer kan oppakken. En daarnaast doe ik natuurlijk redactiewerk.

 

Je gaat helemaal stralen als je het over redactiewerk hebt. Wat is er zo leuk aan dat werk?

Toen ik mijn boek schreef, heb ik ervaren dat je op een gegeven moment je eigen fouten niet meer ziet. Je ziet niet meer waar je wat emotie moet toevoegen of waar het wat langdradig wordt, je leest over spel- en typefouten heen. Dan is het fijn als er iemand van buitenaf met je meeleest en advies geeft, want daar wordt jouw verhaal beter van.

Met de kennis die ik bij het schrijven van mijn eigen boek heb opgedaan en de kennis die ik al had van taal, kan ik dit soort adviezen ook aan anderen geven. En dan merk ik telkens weer dat mensen zo blij zijn met de toevoegingen die ik doe, want hun verhaal wordt er spannender en leuker van. Ze krijgen meer lol in het schrijven, omdat ze beter de rode draad gaan zien en beter weten hoe ze verder moeten. Bovendien ben ik hun stok achter de deur, waardoor ze ook zeker weten dat hun verhaal af komt.

Het is zo mooi om een radertje te zijn in dat hele schrijfproces.

 

Jouw bedrijf heet: Vederlicht, voor schrijfgeluk. Waarom heeft het die naam?

Allereerst voel ik me zelf vederlicht als ik met mijn werk bezig ben. En niet minder belangrijk: ik hoop dat ik dit door kan geven aan mijn klanten, dat ze zich vederlicht gaan voelen door te schrijven. Want als je je licht voelt tijdens het schrijven, dan heb je ook schrijfgeluk. Dan krijg je er lol in en dan wordt het allemaal wat makkelijker. Vaak hangt het als een soort zwaard van Damocles boven je hoofd: o ja, ik moet schrijven, maar ik vind het zo moeilijk… Maar als je eenmaal in de flow zit en het vertrouwen hebt dat je verhaal er komt, dan voel je je ook lichter en dan gaat het schrijven vanzelf.

 

Hoe denk je dat het komt dat veel mensen het schrijven in eerste instantie als zwaar of moeilijk ervaren?

Tja, mensen vragen zich af of ze wel kunnen schrijven. Of de wereld wel op hun verhaal zit te wachten. Bovendien hebben de meeste mensen geen schrijfervaring, waardoor ze tegen allerlei vragen aanlopen. Hoe pak je het aan? Hoe bouw ik het verhaal op? Hoe schrijf je boeiend? Dat soort dingen.

 

De lezers van dit interview zijn voornamelijk mensen die hun levensverhaal op papier willen zetten, meestal voor hun kinderen. Wat raad jij deze schrijvers aan?

De eerste twee vragen die ik stel zijn: waarom wil je je verhaal op papier zetten en wat is het verhaal? Welke rode draad loopt erdoorheen, waar gaat jouw verhaal in de kern over? En om de drempelvrees te verlichten vraag ik vaak: wat onthoud je jouw lezer als je jouw verhaal niet op papier zet? Dat is voor sommigen zo’n eyeopener, ze zien opeens dat hun verhaal wel degelijk de moeite waard is. Als ze het nog niet gedaan hebben, raad ik aan om over deze vragen na te denken.

Mijn tweede tip is: creëer noodzaak. Dat kan ik het beste even toelichten met het voorbeeld van een goede kennis. Die riep al jaren dat hij nog eens motorrijlessen wilde nemen. Het kwam er maar niet van. Totdat hij op een gegeven moment zei: ‘Weet je wat, ik draai het om. Ik koop eerst die motor en dan ben ik ook genoodzaakt om lessen te gaan nemen.”

Voor het creëren van noodzaak zijn natuurlijk allerlei trucjes te bedenken. Zo heb ik voor mezelf wel eens een visionboard gemaakt met daarop alles wat ik nog wel eens zou willen doen. Daar stond bv. op: een boek schrijven, schrijfcursussen geven, een leuk huis in de natuur. Ik ben nu drie jaar verder en ik heb het allemaal gerealiseerd. Ik sta er soms nog van te kijken, maar het werkt echt. Als je voor jezelf helder en visueel maakt wat je wilt, dan gaat er een proces in werking, waardoor je op een gegeven moment bereikt wat je – al of niet bewust- in je hoofd had.

 

Denk jij dat het voor iedereen haalbaar is om zijn of haar verhaal op papier te zetten?

Ja, als je echt gemotiveerd bent en weet voor wie je schrijft en daar eventueel nog hulp bij krijgt, dan kan iedereen zijn verhaal schrijven. Natuurlijk zal er verschil zijn in tempo en in de hoeveelheid hulp die er nodig is, maar als je een verhaal te vertellen hebt en je wilt dat het er komt, dan kan dat altijd!

 

Maar zijn er op een gegeven moment niet genoeg verhalen? Komen de meeste levensverhalen niet een beetje op hetzelfde neer?

Nee, dat denk ik niet. Ieder mens is uniek en ieder verhaal dus ook. Ik kan nooit voor een ander bepalen ‘jouw verhaal is waardeloos, stop er maar mee’. Als mensen hun levensverhaal op papier willen zetten zit er altijd een drive achter waarom ze iets willen vertellen, al is het soms de kunst van het doorvragen om het naar boven te krijgen.

 

Jij begeleidt zowel mensen die hun levensverhaal op papier zetten als mensen die fictie schrijven. Wat is voor jou de essentie van het levensverhaal?

Dat het zo mooi is dat je de groei ziet die iemand doormaakt. Veel mensen hebben iets in hun leven gehad waar ze ongelooflijk mee geworsteld hebben en door kleine stapjes te zetten hebben ze als het ware een overwinning op zichzelf behaald. Soms zien ze dat pas achteraf, maar die groei zit er altijd in.

Voor mij is het zo mooi om dat groeiproces te zien: eerst zie je de onzekere schrijver, dan begint het kwartje te vallen en uiteindelijk zie je de stralende schrijver die het verhaal op papier gezet heeft. Voor zichzelf of om door te geven. Ik geniet daar enorm van!

Ook bij het schrijven van mijn eigen boek heb ik ervaren hoe mooi het is dat je groeit in je eigen ontwikkeling, maar ook in het schrijven. Ik kan nog steeds ontroerd raken als ik terugkijk op dat proces.

 

Ik denk dat veel mensen dit zullen herkennen. Maar het roept ook de vraag op: val je niet in een gat als dit proces is afgerond doordat je verhaal op papier staat?

Als ik kijk naar mijn eigen proces dan is dat zeker niet zo. Eerst was er de euforie, dat het af was, dat mijn boek goed ontvangen werd en mensen aangaven dat ze er rijker van geworden waren. Daarna kwamen er bijna vanzelf nieuwe dingen op mijn pad, waardoor ook mijn bedrijf ontstaan is.

Ik zie dit bij andere mensen ook: als het verhaal er eenmaal ligt zijn ze niet meer dezelfde mensen als daarvoor. Ze zijn rustiger, hebben meer zelfvertrouwen. Soms is er door het schrijven echt iets op gang gekomen, waardoor ze verder gaan met schrijven. En er is de voldoening van het doorgeven: ik heb andere mensen een plezier gedaan met mijn verhaal.

Zelf merk ik ook dat er nog steeds dingen voortvloeien uit het feit dat ik dit boek geschreven heb. Zo heeft mijn oom familieleden ontmoet, waarvan hij het bestaan niet kende. En laatst kreeg ik een mailtje van iemand die vertelde hij mijn boek was tegengekomen. Zijn grootvader had ook in een jappenkamp gezeten en was daar enorm geholpen door een orgelbouwer. Hij vroeg zich af of dat dezelfde orgelbouwer zou kunnen zijn als die uit mijn boek. Zo bijzonder dat je dan bijna drie jaar later nog steeds reacties krijgt, het proces gaat altijd verder.

 

Zou je vanuit die ervaring mensen aanraden om hun verhaal te delen met anderen?

Eerlijk gezegd maakt het niet eens uit of je het deelt of niet. Het staat op papier en je hoeft er niets meer mee, je kunt het loslaten. En dat geeft lucht. Toch zou ik willen zeggen: als het even kan, geef het dan door. Ik heb echt gezien dat dit verschil kan maken. Een verhaal dat je deelt kan laten zien waar bepaald gedrag vandaan kwam, er ontstaat meer begrip en relaties kunnen hersteld worden.

 

Er komt een moment dat het verhaal af is. Vind jij dat je jouw tekst altijd moet laten redigeren, ook als je het voor kleine kring geschreven hebt?

Ik zou de tekst altijd laten redigeren, het verhaal wordt er beter van. Met een paar kleine wijzigingen kun je al zoveel verbeteringen aanbrengen. Als schrijver zie je veel niet meer, omdat je helemaal op de inhoud gericht bent. Maar iemand van buitenaf valt het bv. op dat je binnen één alinea een paar keer hetzelfde woord gebruikt of dat je te veel wilt uitleggen. Denk bv. aan zinnetjes als: ‘hij zette het op een lopen, want hij wilde hier wegkomen’. Iemand zet het meestal niet op een lopen als hij wil blijven…

Redigeren heeft altijd een meerwaarde: de inhoud komt beter tot zijn recht. Dus als je iets wilt overbrengen met jouw verhaal, dan wordt dat beter opgepakt als de tekst geredigeerd is. Natuurlijk hangt het er wel vanaf hoeveel een schrijver erin wil investeren.

 

Kun je vanuit jouw vak een paar concrete schrijftips geven aan de lezers van dit interview?

Jazeker, ik heb wel een paar tips die makkelijk toe te passen zijn. Bijvoorbeeld:

• Schrijf een goede openingszin, waarmee je jouw lezer het verhaal in trekt. Een voorbeeldje: ‘Het begint er al mee dat hun bagage er niet is’. Zo’n zin maakt nieuwsgierig, de lezer weet dan al: er komt nog meer ellende aan… Had je geschreven: ‘Ze kwamen bij de gate en hun bagage was er niet’, dan had dat veel minder nieuwsgierigheid opgeroepen
• Wissel korte en lange zinnen af
• Voer dialogen in
• Wat ook belangrijk blijft: show, don’t tell. Laat het zien in plaats van het te beschrijven. Je kunt zeggen: ‘Hij had heel veel pijn’. Maar je kunt ook schrijven: ‘Schreeuwend greep hij naar zijn been, waarvan de botten naar buiten staken’. Dan hoef je niets meer uit te leggen, want je ziet het voor je. Dat maakt het aantrekkelijker om te lezen
• Gebruik je zintuigen: ‘De smurrie smaakte naar kippenstront’ in plaats van ‘Het was een heel vieze smaak’
• Hou je lezer een worst voor met zinnetjes als: ‘Aan dit moment zou hij later nog vaak terugdenken’, of ‘Hij wist toen nog niet dat’… Je maakt de lezer nieuwsgierig en hij moet het hele verhaal lezen om zo’n zin te begrijpen

Met dit soort schrijftechnieken maak je jouw verhaal beeldend en trek je de lezer steeds weer het verhaal in.

 

Hoe belangrijk vind je spelling bij het schrijven?

Echt belangrijk. Spelfouten leiden de lezer af, doen afbreuk aan het verhaal. Er zijn altijd mensen die zich ergeren aan te veel taal- en tikfouten en daardoor het boek wegleggen. Dat moet je echt voorkomen, dat is zo jammer.

 

Maar moet je je dan tijdens het schrijven steeds druk maken over schrijftechnieken en spelling? Dat zou veel mensen weleens van het schrijven kunnen afhouden…

Nee, dat hoeft ook niet. Ik ga altijd uit van ‘eerst het verhaal en dan de taal’. Als je goed in het verhaal zit kun je schrijven. In tweede instantie ga je pas naar de taal kijken: hoe is het technisch geschreven, zit alles erin? Ik vind het verhaal belangrijker dan de taal. Natuurlijk moet je er later nog wat correctierondes overheen doen of laten doen, maar tijdens het schrijven moet je jezelf niet voortdurend gaan corrigeren. Dan haal je de lol van het schrijven eraf en verdwijnt de flow.

 

Zeg je daarmee ook dat mensen maar gewoon moeten gaan schrijven en dan maar zien hoe het uitkomt?

Nee, dat niet. Je kunt vrij eenvoudig nadenken over de opzet van jouw levensverhaal door te kijken naar hoogte- en dieptepunten in je leven. Met wat doorvragen komt daar vaak ook wel een rode draad uit. Zo krijg je dan het verhaal boven tafel. Maar daar komt dus wel denkwerk bij kijken. Dat is geen probleem, want denken is ook schrijven.

Remco Campert zei eens: “Schrijven is kijken met je ogen dicht”. Dat is dus niet alleen hoe je het opschrijft, maar ook wat zich in je hoofd afspeelt. Het denken helpt om te bepalen wat je wil schrijven, hoe je het op wilt schrijven en wat je boodschap is.

 

Nog een laatste vraag: waar is meer informatie te vinden over jouw boek en jouw bedrijf?

Mijn boek heet: Dichterbij dan verwacht. Als je de titel op Google intypt vind je alle plaatsen waar het te koop of te lezen is. Mijn bedrijf vind je op Facebook. Natuurlijk kun je me ook altijd mailen om te overleggen of ik iets voor je kan betekenen. Dat kan op: [email protected]

Jacqueline, dank je wel voor je enthousiasme en de vele tips die je hebt willen delen!