Hoe kun je een nieuw jaar nu beter beginnen dan met een goed gesprek over het schrijven van je levensverhaal? Ik kon niets beters bedenken en daarom was ik dan ook heel blij dat Chris met me in gesprek wilde. Deze Limburger met een achtergrond in de zorg is namelijk al een poos bezig zijn verhaal op papier te zetten. Het duurt niet lang meer voor het af is! De hoogste tijd om daar eens wat meer over te horen…
Wat was voor jou de aanleiding om je levensverhaal te schrijven?
Schrijven doe ik al veel langer. Het is voor mij een fijne manier om een stuk van mijn ervaringen en gevoelens kwijt te kunnen. Na het overlijden van mijn vrouw, een aantal jaren geleden, heb ik heel veel geschreven. Het schrijven helpt me om mijn gevoelens te benoemen. En dat niet alleen: je komt in het leven voor bepaalde vragen te staan. Door te schrijven kom je tot oplossingen, je kunt weer een stap verder zetten. De schrijfervaringen rond het overlijden van mijn vrouw hebben me ertoe gebracht mijn levensverhaal te gaan schrijven.
In het verleden heb ik ook wel geschreven, maar dat waren dan bijvoorbeeld stukjes over reizen die ik maakte met mijn vrouw. Dan heb je het eigenlijk meer over de ‘buitenkant’ en nu gaat het veel meer over de ‘binnenkant’. Nu zat het verhalen vertellen er wel echt in bij mij: we waren vroeger thuis met zes kinderen en wij lagen met vier jongens op een kamer. En dan was ik altijd de grote verhalenverteller, de verhalen kwamen zo op in mijn hoofd!
Wat wilde je met het levensverhaal?
Met het schrijven van mijn levensverhaal wilde ik op zoek gaan naar de rode draad in mijn leven. Maar ook naar antwoorden op de vraag: wat heeft ertoe bijgedragen dat ik ben wie ik nu ben? Het mooie is: het schrijven heeft ertoe geleid dat er nog een vraag bij gekomen is. Namelijk de vraag: wie wil ik zijn de rest van mijn leven? Al schrijvend kwam ik op een soort omslagpunt, van die vraag ‘wie ben ik geworden’ naar de vraag ‘wie wil ik zijn’.
In ieder leven gebeuren wel dingen die je niet begrijpt, in mijn leven ook. Maar toen ik bezig was met mijn levensverhaal zag ik regelmatig: ah, maar daar was dat destijds goed voor, want nu past dat stukje. Wat voor mij ook meespeelde om mijn levensverhaal te schrijven is dat ik mijn verhaal wilde delen met mijn kinderen. We hebben altijd al veel gedeeld, zeker ook rond het overlijden van mijn vrouw, maar ik wil ook graag dat ze weten hoe het vroeger was, toen ik jong was.
Nog even terug naar die rode draad: wat was voor jou dan precies de reden om op zoek te gaan de rode draad of draden in je leven?
Ik was nieuwsgierig, had vragen. Bijvoorbeeld deze: wat heeft nu gemaakt dat ik de zorg in ben gegaan? Natuurlijk kun je zeggen dat je dat deed omdat je de zorg leuk vond, maar waarom dan, waar komt die belangstelling voor de zorg dan vandaan? Meestal kies je ervoor om dingen te doen die bij je passen, waar je talenten liggen. Ik wilde uitzoeken of dat in mijn geval ook klopte: ben ik inderdaad die dingen gaan doen vanwege mijn talenten? Of was het meer omdat de omstandigheden nou eenmaal zo waren?
Ik was ook benieuwd of ik nog elementen in mijzelf of uit mijn leven op het spoor zou komen die ook een rode draad hadden kunnen zijn. Een draad waar ik niet mee verder ben gegaan. Al met al waren het veel nieuwsgierige vragen die me ertoe dreven om op zoek te gaan naar die rode draad.
Hoe vond je het om bezig te zijn met je levensverhaal?
Heel boeiend! Ik heb periodes gehad waarin ik iedere dag naar de pc getrokken werd, steeds had ik weer de drang om te schrijven. Het was dan net of ik niet kon stoppen. Als ik dan een bepaalde fase beschreven had, liet ik het weer even los. Dan kon het soms een paar weken stilliggen en dan stapte ik er weer in, ging ik met het volgende onderdeel aan de slag. Wat mooi is: in de periodes dat ik niet schreef, ging het denkwerk in mijn hoofd gewoon door. Juist dan deed ik inzichten op, kreeg ik helderheid en wist ik weer hoe ik verder kon schrijven. Ik denk dat ik harder gewerkt heb in de periodes dat ik niet schreef, dan tijdens het schrijven!
Had je van tevoren voor ogen hoe jouw verhaal eruit moest komen te zien?
Niet helemaal, ik had wel wat ideeën, maar nog niet heel concreet. Ik had behoefte aan structuur en zo kwam ik bij Mijn Monumentjes uit. De structuur die jij aanbiedt in de cursus levensverhaal schrijven sprak me aan.
Ik ben toen begonnen met mijn jeugd, heb geschreven over het opgroeien in ons gezin en ook over de verschillende gezinsleden. Gaandeweg werd het steeds duidelijker voor mij: ik wilde graag een groter verhaal schrijven, waar ik een boek van kon maken. Maar binnen dat grote verhaal heb ik ook kleinere verhalen aangebracht. Zo had ik af en toe heel duidelijke herinneringen aan gebeurtenissen uit het verleden. Dan kon ik de hele situatie weer voor me zien en dan hoorde ik bijvoorbeeld weer wat mijn moeder toen tegen me zei. Zulke herinneringen heb ik als een soort fragmenten binnen het grote verhaal gezet, met wat er gezegd werd letterlijk erin verwerkt.
Verder heb ik er bewust voor gekozen om verschillende thema’s aan te houden in de hoofdstukken. Dus ik heb een hoofdstuk over mijn jeugd en het gezin waarin ik opgroeide. En een ander hoofdstuk over mijn schooltijd. Natuurlijk zit er overlap in de tijd: mijn schooltijd loopt door mijn jeugdjaren heen. Maar ik heb ervoor gekozen om ze in mijn boek uit elkaar te houden, anders raakte ik het overzicht kwijt. Dat vond ik ook het krachtige aan jouw methode: die indeling in thema’s maakte het voor mij makkelijker om het overzicht te houden en niet te verdwalen in details. Ik heb dit trouwens ook aangegeven in mijn verhaal, met zinnetjes als ‘in een later hoofdstuk lees je over mijn schooltijd’. Zo weet de lezer ook waar hij aan toe is.
Waar liep je tegenaan tijdens het schrijven?
Ik merkte dat ik in het begin heel beschrijvend bezig was. Dan had ik een heel stuk geschreven en als ik het dan overlas dacht ik: nu sta ik er nog steeds een stukje buiten. Ik moest eigenlijk leren om meer open te zijn. Toen heb ik bepaalde stukken herschreven, waarbij ik meer van mijn gevoelens liet zien. Het was mooi om te merken dat me dit heel makkelijk af ging toen ik eenmaal deze stap had gezet. Je komt in een heel andere stroming terecht, het verhaal vloeit vanzelf anders uit je pen.
Waar ik ook mee heb zitten stoeien is de vraag in welke tijd ik zou schrijven. Ik heb er op een gegeven moment voor gekozen om in de tegenwoordige tijd te schrijven in plaats van in de verleden tijd. Als je in de tegenwoordige tijd schrijft, is het net of de gebeurtenissen nu plaatsvinden. Dat maakte het voor mij makkelijker om het verleden nog dichterbij me halen.
Wat heeft het schrijven van je levensverhaal jou gebracht?
Nou, ten eerste ben ik best trots dat ik dit verhaal zo op papier heb gezet! En verder heeft het me gebracht dat ik nog meer ben gaan nadenken over wat ik nu nog wil voor de rest van mijn leven. Ik heb teruggekeken en ik ben heel tevreden over hoe mijn leven gelopen is, maar wie wil ik nu nog zijn in de rest van mijn leven? Het schrijven van mijn levensverhaal heeft me naar een heel ander niveau gebracht. Ik zie nu nog veel duidelijker wie ik wil zijn voor anderen. Dat daagt mij uit om dan ook echt diegene te zijn die ik wil zijn.
Ik heb ook een heel aantal foto’s opgezocht die ik bij mijn verhaal wil plaatsen. Die foto’s brachten me terug naar hoe het toen was. Ik kon bepaalde gebeurtenissen daardoor haast opnieuw beleven, ik wist echt weer precies hoe het voelde toen. Dat vond ik ook heel fijn aan het schrijven van mijn levensverhaal.
Wat ik ook mooi vond aan het schrijven is dat ik heel bewust heb stilgestaan bij een aantal belangrijke omslagpunten in mijn leven. Als ik mijn verhaal niet was gaan schrijven, was ik me veel minder bewust geweest van deze belangrijke momenten. Nu heb ik ze in een apart hoofdstuk ondergebracht, omdat dit heel wezenlijke momenten in mijn leven zijn geweest. Momenten waarop ik besefte dat er iets bijzonders gebeurde, dat ik ergens door gesteund werd. Het was heel goed om deze momenten weer op te halen en ze een eigen plek te geven, het zijn de ankerpunten in mijn leven.
Wie mag jouw verhaal lezen als het klaar is?
Ik heb het in elk geval voor mijn kinderen geschreven. Zij en hun partners mogen het sowieso lezen. En verder twee vrienden van me, aan wie ik graag ook dit deel van mijzelf laat zien. Of mijn broers en zussen het mogen lezen weet ik nog niet zo goed, maar dat hou ik wel open. Ik heb me tijdens het schrijven steeds gerealiseerd dat mijn kinderen het zouden lezen. Dat maakte ook dat ik mijn verhaal regelmatig teruggelezen heb met in mijn achterhoofd de vraag: staat er nu ook wat ik bedoel te zeggen?
Want ik heb een boodschap door te geven, dat wist ik van het begin af aan. Mijn vrouw en ik hebben die boodschap altijd al willen doorgeven in de opvoeding en dat werd voor mij nog sterker na haar overlijden: je kunt in het leven van alles meemaken waar je verdriet van hebt en dat mag er ook zijn. Maar je mag ook weer verder: het leven, met alles wat erbij hoort, gaat door. De onderliggende boodschap voor mij is echt: het leven is een geschenk.
Ik heb geprobeerd dit te laten zien in mijn verhaal, bijvoorbeeld door te vertellen hoe mijn vrouw en ik omgegaan zijn met het overlijden van ons eerste kind, een maand na de geboorte. Hoe ga je om met tegenslagen, hoe kun je er voor elkaar zijn en ook: hoe maak je ondanks alles toch een feest van het leven? Mijn kinderen weten natuurlijk best wel iets van de heftige gebeurtenissen in ons leven, maar nu proeven ze uit mijn verhaal toch weer wat van hoe wij ermee omgegaan zijn, daar zit echt die boodschap in. Overigens zal dit geen verrassende boodschap zijn voor mijn kinderen: deze overtuiging is al op vele manieren voorbijgekomen in de opvoeding en in gesprekken.
Zou je andere mensen aanraden hun levensverhaal op papier te zetten?
Ja absoluut, maar je moet er wel aan toe zijn! Ik vind het belangrijk dat er een optimistische ondertoon in het levensverhaal zit. Dat je de mooie en de moeilijke dingen naast elkaar kunt laten staan in je verhaal. Ik ben vrijwilliger bij een landelijke telefoondienst waar mensen terecht kunnen voor een vertrouwelijk gesprek. Ik hoor daar natuurlijk ook heel wat levensverhalen. Dat maakt wel dat ik denk: als je nog zo diep in de ellende zit, kun je beter niet je levensverhaal schrijven. Want dan wordt het een verhaal waarin je jouw hele problematiek uiteenzet. Of een verhaal waarin je alleen maar vertelt hoe zwaar of somber het leven is. Daar doe je een lezer en jezelf geen plezier mee.
Heb je tips voor mensen die van plan zijn hun levensverhaal te gaan schrijven?
Er zijn wel een paar dingen die ik kan aanraden:
- Neem je foto’s erbij
- Denk goed na: wordt het jouw verhaal, gebaseerd op jouw herinneringen en jouw beleving? Of ga je een verhaal schrijven waarbij je ook aan andere mensen om input vraagt?
- Kies voor een bepaalde structuur, zodat je verhaal niet te uitgebreid en warrig wordt. Je zult altijd een selectie moeten maken om tot een goed verhaal te komen en een goede structuur helpt daarbij
- Deze tip is misschien niet voor iedereen toepasbaar: ik heb, zoals eerder al gezegd, bewust gekozen voor het schrijven in de tegenwoordige tijd. Het hielp mij om dicht bij mezelf te blijven. Daarom wil ik deze tip toch geven
- Gebruik boekjes of websites met tips voor het schrijven, bv. over welke woorden je beter kan vermijden of over het gebruik van korte/lange zinnen
- En dit is misschien wel mijn belangrijkste tip: geniet ervan!! Ik vind het haast jammer dat mijn verhaal zo meteen klaar is. Ik had veel plezier in het schrijven en in het terughalen van herinneringen. Het was bijna of ik mijn leven nog een keer over deed
Deze laatste tip brengt het interview met Chris naar een uitspraak die zowel hij als ik koesteren:
“Wie van zijn herinneringen kan genieten, leeft tweemaal”
Martialis (40-104 n.Chr.)
Chris, dank je wel voor je openhartigheid en voor dit mooie inkijkje in jouw schrijfproces!
