Een paar maanden geleden mocht ik Ernst begeleiden bij de afronding van zijn levensverhaal. Ernst had een zeer bewogen leven achter de rug, waarin hij vele lessen had geleerd. Voordat ik zijn verhaal ging lezen, had ik eerst telefonisch contact met hem. Ik vroeg hem wat voor hem de reden was om zijn verhaal te schrijven. Zijn antwoord: “Ik hoop dat iemand iets aan mijn verhaal zal hebben. Al is het er maar één, dan ben ik al tevreden.”
Deze uitspraak krijg ik vaak te horen. Zoveel levensverhaalschrijvers hebben het gevoel dat ze iets uit te delen hebben. Dat ze anderen kunnen helpen met de lessen die zijzelf geleerd hebben. Dat ze mensen kunnen bemoedigen die in dezelfde situatie zitten als waar zij in gezeten hebben. En dat is ook zo. Ik denk dat we allemaal wel de ervaring hebben dat je iets leest of hoort waarvan je denkt: dat heb ik ook, wat fijn dat iemand woorden geeft aan wat ik voel/meemaak!
Toch zet deze uitspraak mij altijd op scherp als ik in gesprek ben met levensverhaalschrijvers. Want ik geloof dat schrijvers hiermee soms twee dingen door elkaar halen: de reden om te schrijven en de uitwerking van hun verhaal. Voor een goed, oprecht verhaal is het belangrijk om deze twee dingen uit elkaar te houden. Daarom besteed ik er graag aandacht aan in dit blog.
De reden om te schrijven
Iedereen heeft zijn/haar eigen reden om een levensverhaal te schrijven. Herinneringen vastleggen, familiegeschiedenissen bewaren, verwerken, je verleden onder ogen komen, er kunnen vele redenen zijn om te gaan schrijven. Maar wil je een authentiek verhaal schrijven, dan is één ding belangrijk: de reden van schrijven moet in jou liggen. Wat ik daarmee bedoel is dat jij van binnen de drang moet voelen jouw verhaal te willen schrijven. Doe je dit namelijk onder druk van buitenaf of ben je vooral bezig met wat je een ander wil leren, dan wordt jouw verhaal niet authentiek.
Dat is ook wat er gebeurde met het verhaal van Ernst. In zijn voorwoord gaf hij aan dat hij graag de lessen doorgaf die hij in zijn leven had geleerd, maar dat hij geen ‘goeroe’ wilde zijn. Toen ik zijn verhaal gelezen had, kon ik helaas niet anders dan constateren: je hebt wel geschreven als een goeroe… Ernst was zo bezig geweest met zijn lezer, wilde zo graag zijn levenslessen overdragen, dat de toon van zijn verhaal belerend geworden was. Er was iets dwingends ingeslopen en er stonden herhalingen in, om maar te zorgen dat de lezer de les zou vatten. Daarmee had Ernsts verhaal precies het tegenovergestelde effect van wat hij wilde: de lezer (in dit geval ikzelf) voelde irritatie in plaats van iets te leren.
Misschien herken je dit. Soms kun je door bepaalde gebeurtenissen zo’n belangrijke les leren, dat je die aan iedereen wil doorgeven. Je wil andere mensen ervoor behoeden dezelfde fouten te maken als jij. Je wil ze vertellen hoeveel beter is het om het zus te doen in plaats van zo. Zeker als het om je kinderen of kleinkinderen gaat kun je die drang voelen. Of als je enorm ingrijpende, schadelijke gebeurtenissen hebt meegemaakt. Je wil het dan wel van de daken schreeuwen: ik weet hoe je hier doorheen komt, ik weet dat het anders kan! Maar op het moment dat jij te veel met je lezer/jouw dwingende boodschap bezig bent, gaat jouw echte verhaal verloren.
Dat was ook bij Ernst het geval. Zijn echte, authentieke verhaal sneeuwde onder. Gelukkig waren er nog wel fragmenten van het echte verhaal te vinden. Fragmenten die mij ontroerden en mijn keel dichtknepen. Ik zag de wanhoop van het kleine jongetje dat hij ooit was. Ik voelde het verdriet van de jongvolwassene en ik had bewondering voor het doorzettingsvermogen van de vader die Ernst was.
De uitwerking van je verhaal
Daarmee zitten we midden in het tweede onderdeel van dit blog. Het authentieke verhaal van Ernst miste zijn uitwerking niet. Juist in het eerlijke verhaal, zonder lessen, zonder boodschap, werd ik als lezer geraakt. Ging ik nadenken over hoe het mogelijk is om staande te blijven als je zoveel meemaakt. Ging ik zoeken naar de manieren waarop Ernst was omgegaan met verschillende situaties. Werd ik bemoedigd door zijn doorzetten, kreeg ik hoop van hoe hij erdoorheen kwam. Kortom: alle lessen die Ernst me zo graag had willen leren haalde ik moeiteloos uit zijn eerlijke verhaal.
Ik durf te zeggen: dat gebeurt altijd. Wanneer jij jouw eerlijke verhaal vertelt, dan heeft dat zijn uitwerking op de lezer. Misschien nog niet direct, misschien een beetje anders dan jij dacht, maar altijd wanneer de lezer geraakt wordt gebeurt er iets. Daarom geloof ik dat de reden om jouw verhaal te schrijven in jouzelf moet liggen. Jij moet jouw verhaal willen vertellen, jij moet jezelf willen laten zien, zonder bijbedoelingen.
Want pas als jij jezelf bent komt er echte verbinding tot stand. Er staan geen muren van wijze lessen of belangrijke boodschappen tussen jou en je lezer in. Juist door eerlijk te laten zien wie je bent en hoe jij je door het leven heen bewogen hebt, kan je lezer aanhaken. Omdat hij/zij zich in jou herkent. Omdat hij/zij hoop put uit jouw verhaal, zich bemoedigd voelt. Daarvoor hoef je niet alles te weten of te kunnen, daarvoor hoef je alleen maar te zijn.
Ik heb Ernst eerlijk verteld hoe ik als lezer zijn verhaal ervaren heb. Ernst is ermee aan de slag gegaan en heeft flink gesneden in zijn verhaal. Toen ik het weer onder ogen kreeg was ik onder de indruk. Hier lag ineens een echt, puur levensverhaal, het verhaal van een echt mens. Mooiere verhalen zijn er niet!
