Een goede opzet is van groot belang voor jouw levensverhaal. Het zorgt voor houvast: je weet van tevoren hoe jouw verhaal eruit komt te zien en je hoeft daar tijdens het schrijven niet meer over na te denken. Maar hoe maak je zo’n opzet? In dit blog de 3 meest gebruikte indelingen voor het levensverhaal.
1. Een indeling aan de hand van een tijdlijn
Deze methode wordt veel gebruikt voor levensverhalen. Je maakt bij het opzetten van je verhaal gebruik van een tijdlijn die begint bij je geboorte (of een ander belangrijk moment uit je leven) en die eindigt bij het heden (of een ander specifiek moment dat als eindpunt gekozen is). Bij het schrijven loop je alle gebeurtenissen die je vastgemaakt hebt aan de tijdlijn af in chronologische volgorde.
Het voordeel van een indeling naar de tijdlijn is dat de lijn al min of meer vast ligt: je weet waar je begint en via welke gebeurtenissen je naar het slot gaat. Ook is een tijdlijn heel overzichtelijk: je ziet in één oogopslag welke gebeurtenissen je moet beschrijven. Daarbij blijft het wel belangrijk om selectief te zijn: maak niet alles wat er in je leven gebeurd is vast aan de tijdlijn. In een eerder blog schreef ik al eens over waarom selectief zijn belangrijk is en hoe je een selectie van gebeurtenissen kunt maken.
Maar het werken met de tijdlijn heeft ook nadelen. Een verhaal heeft samenhang en logica nodig om goed leesbaar te zijn. Dat betekent dat je een rode lijn of terugkerende thema’s in je verhaal moet aanbrengen, want op die manier verbind je alle losse gebeurtenissen logisch met elkaar. Het is, zeker voor onervaren schrijvers, heel lastig om op basis van de tijdlijn zo’n rode draad of terugkerende thema’s op te sporen. Daardoor loop je het risico dat je verhaal onsamenhangend blijft, omdat het je niet lukt om de belangrijke gebeurtenissen op je tijdlijn goed met elkaar te verbinden.
2. Thematisch schrijven
Er zijn twee manieren waarop je thematisch kunt schrijven. De eerste manier vraagt wel iets van een schrijver. Ik heb het dan over een indeling die goed past bij een familiegeschiedenis of bij een verhaal over een thema dat niet alleen jouw eigen leven heeft beïnvloed. Twee voorbeelden van boeken die thematisch zijn opgezet:
1) Het boek Goed gerei van Wido Smeets is een mooi voorbeeld van een familiegeschiedenis rond een heel duidelijk thema: de meubelfabriek, opgezet door de opa van de auteur en uiteindelijk ten onder gegaan door onenigheid tussen zijn opvolgers.
Hoofdthema’s in dit boek zijn de meubelfabriek en de familie die deze fabriek in stand houdt. Maar door het verhaal heen komen we ook heel veel over de auteur te weten, hij houdt zijn eigen leven tegen het licht van de familiegeschiedenis. Daarom is dit een mooi voorbeeld van een levensverhaal dat thematisch is opgezet.
2) Het boek Gouden jaren van Annegreet van Bergen laat een andere manier van thematisch schrijven zien. In dit boek vertelt de auteur hoe ons dagelijks leven zo enorm is veranderd sinds de jaren ’50. Wanneer jouw leven sterk beïnvloed is door een bepaalde tijd (bv. de jaren ’60 of WOII), dan kan deze vorm van thematisch schrijven ook goed werken voor jou. Het hoofdthema is dan het tijdperk met al zijn kenmerken en binnen dit hoofdthema laat je zien hoe jouw leven gekleurd is door dit tijdperk.
Ik gaf al aan dat deze eerste manier van thematisch schrijven behoorlijk wat van de schrijver vraagt. Ten eerste vraagt een dergelijke manier van werken om een flinke portie research: jouw eigen herinneringen zijn niet voldoende om zo’n thema goed uit de verf te laten komen. Daarnaast moet je steeds opnieuw inzoomen en uitzoomen: van jouw eigen ‘kleine’ leven naar die grotere (familie)geschiedenis en weer terug. Een heel duidelijke rode lijn en een strakke opzet zijn dan extra belangrijk.
Maar er is nog een tweede manier van thematisch schrijven. Dat is het uitwerken van je levensverhaal aan de hand van een aantal belangrijke (universele) thema’s. Denk hierbij aan thema’s als ‘gezin en opvoeding’, ‘opleiding en werk’, ‘relaties’. Je stelt dan een thema centraal en bekijkt jouw leven door de bril van dit thema: wat kan ik over mijn leven vertellen aan de hand van dit thema?
Ook als je op deze manier werkt, is het belangrijk samenhang en logica in je verhaal te brengen. Dus ook nu moet je op zoek naar een rode draad en terugkerende patronen. Maar dat is bij het werken met thema’s makkelijker dan bij het werken met de tijdlijn: door de verschillende thema’s met elkaar te vergelijken zie je makkelijker wat die terugkerende patronen zijn en welke rode draad er door alle thema’s heen loopt.
Wat ook prettig is aan het werken met thema’s is dat de thema’s je houvast bieden bij het herinneren. Je kunt heel gericht terug kijken, door de bril van het thema. Daarnaast bieden thema’s ook evenwicht bij het terugkijken: in plaats van alleen naar de belangrijkste en meest ingrijpende gebeurtenissen te kijken, verken je de hele breedte van een thema, waardoor ook de kleinere en minder ingrijpende gebeurtenissen aandacht krijgen.
Omdat het werken met thema’s veel houvast biedt, heb ik ervoor gekozen om dit tot het uitgangspunt van mijn begeleiding te maken. Daarom heb ik de online cursus Jouw levensverhaal in 5 thema’s opgezet en deze cursus ook het uitgangspunt voor individuele begeleiding gemaakt.
3. Losse verhalen schrijven
Veel levensverhaalschrijvers kijken in eerste instantie wat raar aan tegen deze indeling. Dat komt meestal omdat ze al veel losse verhalen hebben liggen en nu net besloten hebben één groot verhaal over hun leven te schrijven. Ze hebben het gevoel dat een verzameling losse verhalen geen levensverhaal kan zijn.
Toch hoeft dit helemaal geen probleem te zijn. Er zijn namelijk genoeg manieren om jouw losse verhalen zo te ordenen, dat ze samen een compleet levensverhaal vormen. Voordat ik een paar van die ordeningen laat zien, eerst even dit: ook het schrijven van losse verhalen vraagt voorbereiding. Wil je jouw persoonlijkheid vangen in een verzameling verhalen, dan is het nodig eerst na te denken over welke verhalen dit moeten worden. Wat wil je vertellen en doorgeven? Wat is de rode lijn die door alle verhalen heen loopt?
Op de volgende manieren kun je van losse verhalen toch een compleet levensverhaal maken:
Werk in tijdvakken: schrijf bv. over iedere tien jaar van jouw leven twee verhalen
Werk met thema’s: ga na welke thema’s of patronen een grote rol in jouw leven hebben gespeeld en schrijf over elk van die thema’s één of meer verhalen. Thema’s kunnen onderwerpen zijn als ‘liefde’ of ‘ziek zijn’ of ‘zorg’, maar bv. ook: ‘kindertijd’, ‘puberteit’ of ‘huwelijk’, ‘moederschap’, enz.
Schrijf over momenten die in ieder mensenleven belangrijk zijn geweest. Denk bv. aan ‘de eerste schooldag’, ‘verliefdheid’, ‘je eerste baan’, ‘vader/moeder worden’, enz. Ga als het ware de tijdlijn van je leven af en bekijk welke van deze momenten er voor jou echt toe deden. Schrijf over die momenten een verhaal
Uiteraard is het ook heel goed mogelijk om bovenstaande manieren met elkaar te combineren: binnen het thema ‘kindertijd’ zou je bv. prima een verhaal over de eerste schooldag kunnen schrijven.
Als jij een schrijver bent die graag een wat kortere tekst met een duidelijk begin en een duidelijke afronding schrijft, dan is een indeling in losse verhalen zeker iets voor jouw levensverhaal. Het kan ook iets voor je zijn als je vooral een aantal voor jou belangrijke momenten wil opschrijven en niet perse een compleet, samenhangend verhaal.
Speciaal voor schrijvers die op deze manier met hun levensverhaal bezig willen zijn, heb ik het boek Jouw levensverhaal in 25 monumentjes geschreven. In dit boek krijg je 25 onderwerpen aangereikt, die samen een mooi overzicht van jouw leven vormen. De onderwerpen zijn uitgewerkt in autobiografische schrijfopdrachten, met uitgebreide suggesties voor het ophalen van herinneringen en het opschrijven van je verhaal.
Samenvattend: de 3 meest gebruikte indelingen voor het levensverhaal zijn 1) schrijven aan de hand van een tijdlijn, 2) thematisch schrijven en 3) losse verhalen schrijven. Voor onervaren schrijvers zijn de tweede manier van thematisch schrijven en het schrijven van losse verhalen heel geschikt. Het werken met de tijdlijn en de eerste manier van thematisch schrijven vragen meer schrijfervaring. Ook is het bij deze laatste optie belangrijk dat jouw eigen leven duidelijk beïnvloed is door het overkoepelende thema van je verhaal, anders heeft deze manier van indelen geen meerwaarde.
